ساخت ارگتیو و فروپاشی آن در گویش کرمانجی خراسان/ علی علیزاده، محمد تقوی گلیان

ساخت ارگتیو و فروپاشی آن در گویش کرمانجی خراسان   علی علیزاده[1] محمد تقوی گلیان[2] تاریخ دریافت: 7/11/91                                                                           تاریخ تصویب: 26/9/92       چکیده گویش کرمانجی که دربخش هایی از خراسان نیز به آن تکلم می شود در واقع یکی از گویش های ایرانی شمال غربی است که به رغم هم جواری با بسیاری از زبان ها مانند فارسی، ترکی، عربی، روسی، و ارمنی و از دست دادن برخی از ویژگی های صرفی و نحوی خود، یکی از مهم ترین مشخصه­های تمایزدهنده صرفی و نحوی به نام نظام حالت­دهی ارگتیو- مطلق را حفظ نموده است. این نوع نظام حالت دهی ازجمله ویژگی­هایی است که هنوز در برخی از گویش های ایرانی (مانند کرمانجی، تالشی، تاتی، بلوچی و غیره) باقی مانده است در حالی که در برخی دیگر (مانند فارسی معاصر،کردی مرکزی و جنوبی، لری، مازندرانی، گیلکی و غیره) به کلی از بین رفته است و جای خود را به انواع نظام­های حالت­دهی دیگر از جمله فاعلی- مفعولی داده است. در این تحقیق،ضمن بررسی انواع  نظام های حالت، نخست نظام حالت ارگتیو در گویش کرمانجی در خراسان بررسی و آن گاه با مراجعه به تعدادی از موارد فروپاشی و تبدیل آن به نظام های دیگر، خصوصاً نظام حالت دهی افقی، نشان خواهیم داد که این گویش از نظام حالت ارگتیو گسسته  برخوردار است.   واژه های کلیدی: گویش کرمانجی خراسان، نظام حالت­دهی ارگتیو- مطلق، نظام حالت­دهی فاعلی- مفعولی، نظام حالت­دهی افقی     [1]دانشیار گروه زبان شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد (نویسنده مسئول)؛ [email protected] [2] دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان شناسی، دانشگاه بیرجند؛  [email protected]